Μέσα στην φορτισμένη ατμόσφαιρα της εποχής μας καλούμαστε να στοχαστούμε γύρω από το νόημα της πολιτικής και της ανθρώπινης εξουσίας. Αφετηρία μας σε αυτή την μελέτη θα είναι ο Μακμπέθ του Σαίξπηρ, η πιο σκοτεινή και αιματηρή τραγωδία του. Κεντρικό πρόσωπο ο Μακμπέθ, ένας άνθρωπος που λάτρεψε την εξουσία και ακολούθησε ως αυτοσκοπό την ωμή δύναμη με τέτοιο τρόπο και πάθος που πάνω στο βωμό της θυσίαζε κάθε εμπόδιο κατρακυλώντας σε ένα βούρκο μέσα στον οποίο τελικά πνίγηκε και ο ίδιος. Σίγουρα λοιπόν ο Μακμπέθ είναι η σκοτεινή εκδοχή της εξουσίας. Σε αυτήν αντιπαραβάλλεται μέσα στο έργο μια άλλη εκδοχή. Είναι ο Μάλκολμ, ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου της Σκωτίας που αυτοεξορίστηκε για να γλυτώσει από την αδηφάγο δολοφονική μανία του Μακμπέθ. Στη συνείδηση όσων απέμειναν έχοντας κάποια συνείδηση στο βασίλειο της Σκωτίας είναι αυτός που ενσωματώνει την ελπίδα για μια δίκαιη και σωστή διακυβέρνηση. Μετά από κόπο λοιπόν ο αφοσιωμένος στην δίκαιη τάξη των πραγμάτων Μακντάφ βρίσκει τον Μάλκολμ και προσπαθεί να τον πείσει να πολεμήσει ενάντια στον Μακμπέθ ώστε να τον απομακρύνει αποκαθιστώντας την ηρεμία και την ειρήνη στο βασίλειο. Ο Μάλκολμ λοιπόν προβάλλει διάφορες ενστάσεις περιγράφοντας τις δικές του αδυναμίες. Τον βλέπουμε να επιδίδεται σε έναν πληθωρικό αυτοδιασυρμό. Διαβάζουμε,
«Εντούτοις, όταν πατήσω πάνω στο κεφάλι του τυράννου ή το καρφώσω στο σπαθί μου, πάλι η φτωχή πατρίδα μου θα έχει πιο πολλά δεινά από πριν, θα υποφέρει πιο πολύ, με τρόπους πιο πολλούς παρά ποτέ, από εκείνον που θα τον διαδεχθεί»
Ρωτά τότε ο Μακντάφ, «Ποιος θα είν’ αυτός;» και απάντα ο Μάλκολμ, «Τον εαυτό μου εννοώ».
Φυσικά μετά από λίγο ο Μάλκολμ θα αποσύρει όλα αυτά που είπε, αποκηρύσσοντας όλα τα ψεγάδια που φόρτωσε ο ίδιος στον εαυτό του. Ο θεατής όμως μένει με την απορία: μήπως τελικά και παρά την μεταγενέστερη διάψευση, έλεγε την αλήθεια; Μήπως είναι τόσο πονηρός που η διάψευσή του δεν είναι παρά «ένας διεστραμμένος ελιγμός ο οποίος δείχνει όχι μεταμέλεια αλλά σατανικότητα»; Μήπως ο Μάλκολμ τελικά είναι χειρότερος από τον Μακμπέθ; Με τον Μακμπέθ τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα και ωμά. Με τον Μάλκολμ είναι πιο ύπουλα και συγκαλυμμένα. Και στις δυο περιπτώσεις όμως τα πράγματα είναι το ίδιο φρικτά.
Παραθέτω ένα σχόλιο του μεταφραστή του Μακμπέθ, Δημήτρη Δημητριάδη:
«Η πολιτική σκέψη του Σαίξπηρ είναι βαθύτερη εκείνων επειδή δεν ερείδεται σε επινοημένα συστήματα αλλά στην ίδια την ανθρώπινη φύση: γνωρίζει ότι η φύση αυτή είναι δεινή και δεν επιτρέπει καμία αισιοδοξία, καμία προσδοκία, σε ό,τι αφορά τον ατέρμονα κοχλία του εσωτερικού μηχανισμού της….» («Εν Σκοτία: Η τραγωδία του Μάλκολμ», επίμετρο στην μετάφραση του Μάκμπεθ, Εκδόσεις Σαιξπηρικόν).
Η πολιτική δεν είναι απλά συστήματα. Περιλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ανθρώπινη φύση. Και η Αγία Γραφή απαντά το ερώτημα με έναν νηφάλιο ρεαλισμό. Μας μιλά για την καρδιά του ανθρώπου που είναι απατηλή και σφόδρα διεφθαρμένη. Μας προειδοποιεί για τις επικίνδυνες ροπές της ανθρώπινης ύπαρξης προς το σκοτάδι και το μηδέν. Για τον «ατέρμονα κοχλία» που πάει προς το κακό κάτι που ξεκάθαρα φανερώνει το κατρακύλισμα του Μακμπέθ. Για αυτό καθώς σκεφτόμαστε για την πολιτική και για την εξουσία ως Χριστιανοί πρέπει να μην βιαζόμαστε να επενδύουμε ελπίδες με τρόπο μεσσιανικό, απόλυτο, υπεραισιόδοξο και απροϋπόθετο σε πολιτικούς. Πρέπει πάντα να κρατάμε μια ψύχραιμη απόσταση που θα μας επιτρέπει να αξιολογούμε και να κρίνουμε. Ο Χριστιανός δεν βιάζεται να γιορτάσει λέγοντας ότι «οι καιροί είναι ελεύθεροι» (Μακμπέθ) αλλά μάλλον σκέφτεται ότι «πρέπει να αντέξουμε το βάρος της θλιβερής μας εποχής».
(Βασιλιάς Ληρ).
