Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς διάβασα ξανά τον Άμλετ του Σαίξπηρ. Την επομένη το πρωί διάβαζα από τον Ησαΐα και έτσι γεννήθηκε το παρακάτω κείμενο:
Ο Σαίξπηρ και η προβολή του έργου του έχει θεωρηθεί από διάφορους ως μία «μακραίωνη συνωμοσία του πολιτισμού που στόχο έχει την υποστήριξη των πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων της μερκαντιλιστικής Μεγάλης Βρετανίας από τον δέκατο όγδοο αιώνα μέχρι σήμερα» (Χ.Μπλούμ, Ο Δυτικός Κανόνας). Με τον ίδιο τρόπο αρκετοί βλέπουν και την Αγία Γραφή: ως ένα βιβλίο που έχει χρησιμοποιηθεί για να καθαγιάσει την ανθρώπινη εξουσία και να κάνει τους λαούς να υποταχθούν ως άβουλα όντα σε αυτήν. Αυτοί που έτσι σκέφτονται συχνά διαβάζουν και αναλύουν τα πράγματα επιφανειακά και μονοδιάστατα. Μερικές φορές όμως οι ριζικές ανατροπές και οι αληθινές επαναστάσεις βρίσκονται αν ψάξουμε βαθύτερα. Θα ξεκινήσω από τον Σαίξπηρ και θα αναφερθώ στον Άμλετ, ένα από τα σημαντικότερα έργα του. Σ’ αυτό η βασιλική εξουσία, σε όλη της τη διαφθορά και την ασυδοσία θεωρείται δεδομένη. Όμως αν ψάξει κανείς καλύτερα θα αντιληφθεί ότι ταυτόχρονα αμφισβητείται και σχετικοποιείται με έναν υποδόριο αλλά άκρως αποφασιστικό τρόπο. Αυτό γίνεται μέσα από τον στοχασμό γύρω από τον θάνατο. Στην Σκηνή Γ’ της Τέταρτης Πράξης, ο βασιλιάς ρωτά τον Άμλετ αν ξέρει που είναι ο Πολώνιος (που έχει σκοτωθεί από τον Άμλετ) και ακολουθεί ο εξής διάλογος:
‘Αμλετ: Στο δείπνο
Βασιλιάς: Στο δείπνο, πού;
‘Αμλετ: Όχι εκεί που τρώει αλλά εκεί που τρώεται. Ένα κάποιο συνέδριο από πολιτικά σκουλήκια είναι τώρα ολόγυρά του. Το σκουλήκι, όσο για το φαητό είναι ο μόνος αυτοκράτορ. Παχαίνουμε όλα τ’ άλλα ζώα για να παχαίνουμε εμείς και παχαίνουμε τον εαυτό μας για τα πηδούλια. Ο παχύς ο βασιλιάς σας και ο λιγνός σας ο ζητιάνος δεν είναι παρά διαφορετικά φαητά για το ίδιο το τραπέζι. Αυτό είναι το τέλος
Βασιλιάς: Αλίμονο, αλίμονο!
Άμλετ: Ένας μπορεί να ψαρέψει με το σκουλήκι που έφαγε έναν βασιλέα και να φάει το ψάρι που έχαψε αυτό το σκουλήκι
Βασιλιάς: Τι εννοείς με αυτό;
Άμλετ: Τίποτα. Θέλω μόνο να σου δείξω πως ένας βασιλιάς μπορεί να κάμει την περιοδεία του μέσα από τ’ άντερα ενού ζητιάνου.
Σίγουρα «αν και αυτό είναι τρέλα, υπάρχει μέσα σύστημα…»! Αυτό που λέει εδώ ο Άμλετ, αν και «τρελός», είναι ότι ο θάνατος μας θυμίζει κάτι που συχνά το ξεχνούμε: κι ο βασιλιάς είναι άνθρωπος! Αυτή η απλή αλήθεια, αυτός ο νηφάλιος ρεαλισμός είναι η βάση για κάθε δημοκρατική πολιτική θεωρία. Και αυτή η απλή αλήθεια ηχεί ξανά και ξανά στην Αγία Γραφή. Δύο περικοπές από την Παλαιά Διαθήκη αξίζει να αναφέρουμε. Η πρώτη είναι ο Ψαλμός 82. Εκεί ο Θεός μιλώντας στους άδικους άρχοντες που περνιούνται για «θεοί» τους προσγειώνει λέγοντας τους ότι θα «πεθάνετε σαν άνθρωποι». Η δεύτερη που ουσιαστικά είναι μία εφαρμογή της αρχής που γενικά παραθέτει ο Ψαλμός 82, είναι το Ησαΐας 14. Εκεί καθώς ο προφήτης Ησαΐας καταφέρεται κατά της Βαβυλώνας, μιας από τις πιο άγριες και αλαζονικές υπερδυνάμεις που γνώρισε η ιστορία, διαλέγει να της τραγουδήσει ένα «μοιρολόι»:
«Πώς έπεσε ο τύραννος! Πώς η τρομοκρατία πήρε τέλος!…. Ο άδης κάτω αναστατώθηκε για σένα προσμένοντας να σε υποδεχτεί επάξια. Ξεσήκωσε για σένα τους νεκρούς, όλους της γης τους ηγεμόνες… Όλοι τους παίρνουν το λόγο και σου λένε: ‘κι εσύ έγινες όπως εμείς αδύναμος, έγινες όμοιός μ’ εμάς’. Το μεγαλείο σου κατέβηκε στον άδη αντάμα με το θόρυβο των μουσικών οργάνων σου. Είναι η σήψη στρώμα σου και τα σκουλήκια σκέπασμά σου» (Ησαΐας 14:4, 9 – 11 [μέσα στο βιβλίο του Ησαΐα αξίζει να παραθέσουμε και το Ησαΐας 31:1 – 3 που καταλήγει με την φράση “οι Αιγύπτιοι είναι άνθρωποι κι όχι θεοί”]).
Ακόμη και ο πιο ισχυρός βασιλιάς θα κληθεί σε δείπνο: όχι για να φάει αλλά για να φαγωθεί. Για αυτό ένας από τους πυλώνες μιας βιβλικής πολιτικής θεωρίας είναι ο νηφάλιος ρεαλισμός. Ακόμη και αυτοί που έχουν εξουσία είναι άνθρωποι! Μην τους φοβάσαι ώστε να γίνεις υποχείριό τους αλλά και μην τους θεοποιείς ώστε να γίνεις λατρευτής τους. Η συνοδοιπορία του Σαίξπηρ με την Βίβλο φτάνει μέχρι εδώ. Η Βίβλος όμως προχωρά. Υπάρχει ένας βασιλιάς που νίκησε τη σήψη και τη φθορά, και το ευαγγέλιο είναι ότι το έκανε για χάρη μας. Κι είναι Αυτός ο βασιλιάς που μας καλεί να Τον ακολουθούμε και να Τον περιμένουμε.
Όντως «είναι σάπιο κάτι μέσα στο κράτος της Δανίας» για αυτό και χωρίς αυταπάτες προσευχόμαστε «ελθέτω η βασιλεία Σου». Ας πάρουμε στα σοβαρά λοιπόν τον Ησαΐα όταν μας λέει:
“Πάψτε, λοιπόν, να ‘χετε την ελπίδα σας σε ανθρώπους, γιατί η ζωή τους δεν είναι παρά μονάχα μια πνοή, τι αξία έχουν;” (Ησαΐας 2:22).
